De Nationale Echtscheidingsmonitor 2021

Geïnteresseerd in de meest actuele trends op het gebied van huwelijken en scheidingen? Bekijk dan hier de Nationale Echtscheidingsmonitor 2023.

Iedere tweede vrijdag van september is het de ‘Dag van de Scheiding’. Deze dag is gebaseerd op de eerste Nederlandse echtscheiding op 15 september 1796. De Dag van de Scheiding staat bij Judex in het teken van de Nationale Echtscheidingsmonitor 2021. Op basis van cijfers van Judex en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) duiken wij in de trends op het gebied van huwelijken en scheidingen.

In welke provincie worden de meeste scheidingen uitgesproken? Waar staan we als Nederland op de Europese schaal? Hoeveel homohuwelijken vieren dit jaar hun 20-jarig jubileum? Zorgt de coronacrisis voor meer of juist minder echtscheidingen? Dit alles lees je in de Nationale Echtscheidingsmonitor 2021!

Na het ongewone jaar 2020, dat volledig in het teken stond van het coronavirus, brak het huidige jaar aan: 2021. Dit jaar staat de wereld nog steeds op zijn kop. Aan het begin van de coronacrisis ging men ervan uit dat er een piek zou komen in het aantal echtscheidingen, doordat stellen door de lockdown op elkaars lip kwamen te zitten. In de Nationale Echtscheidingsmonitor 2020 concludeerde we dat men een scheiding juist voor zich uit schuift in deze crisistijd. Hoe zit het in 2021? Stellen koppels hun scheiding nog steeds uit? Of zien we nu toch de verwachte piek in het aantal echtscheidingen?

20 Jaar Homohuwelijk in Nederland

Het jaar 2021 is niet alleen het tweede corona-jaar, maar ook het jaar waarin het homohuwelijk haar 20-jarige jubileum vierde. Op 1 april 2001 werd het eerste homohuwelijk in Nederland gesloten. Een unieke prestatie, daar Nederland het eerste land ter wereld was waar dit mogelijk werd. Nu, 20 jaar later, zijn er meer dan 40.000 personen met iemand van hetzelfde geslacht getrouwd.

Al vanaf 1998 was het voor stellen van hetzelfde geslacht mogelijk om een geregistreerd partnerschap aan te gaan. Van de koppels die in 2001 trouwden, had ruim 40 procent dat dan ook al gedaan. Nog steeds is het geregistreerd partnerschap populair, en hebben man-man stellen met 43,6% het grootste aandeel, gevolgd door het vrouw-vrouw partnerschap (38,9%) en tot slot die van man-vrouw (32,1%). Voor allen geldt dat het geregistreerde partnerschap aan populariteit wint.

Amsterdam is de hoofdstad van het homohuwelijk, want hier vindt men per 1000 gehuwde stellen maar liefst 45 echtparen van hetzelfde geslacht. Elders in Nederland is dit slechts 17 per 1000, met als dieptepunt Urk, waar dit getal lager dan 1 is.

Houden homohuwelijken langer stand dan heterohuwelijken?

Koppels van hetzelfde geslacht konden in 2001 dus eindelijk in het huwelijksbootje stappen. Hoeveel van deze koppels vieren dit jaar hun 20-jarige jubileum? Hoe staat het met het homohuwelijk en scheiden? Houden homohuwelijken langer stand dan heterohuwelijken of juist niet?

Het CBS onderzocht hiervoor de kans op een echtscheiding tussen verschillende samenstellingen in het huwelijk. In totaal eindigen er jaarlijks 400 van zulke huwelijken.

Vrouw-vrouw huwelijken koploper in scheidingen

Huwelijken tussen twee vrouwen zijn veruit de grootste koploper in scheidingen, en lopen het vaakst stuk. Wanneer als ijkpunt 2010 wordt gebruikt blijkt dat 10 jaar later 26% van deze huwelijken eindigt in een scheiding, tegenover 14% van de man-man huwelijken en 16% van de man-vrouw huwelijken. Deze trend is ook zichtbaar wanneer andere startjaren worden gebruikt, of gekeken wordt naar geregistreerde partnerschappen.

Geregistreerde partnerschappen erg populair

Een bekend gegeven is dat er steeds minder koppels besluiten om te trouwen. Waar het aantal voltrokken huwelijken in 2010 nog ruim boven de 75.000 per jaar lag, zakte het de afgelopen jaren terug naar rond 65.000 per jaar. De afgelopen 7 jaar bleef het vrij stabiel rond dit aantal. Pas in 2019 zagen we het aantal voltrokken huwelijken weer hard dalen, en voor het eerst onder de 64.000 zakken.

Het afgelopen jaar werd er door de ontstane situatie rondom het coronavirus weinig getrouwd.

Er valt een spectaculaire en plotselinge daling waar te nemen: In 2020 werden er slechts 50.233 huwelijken voltrokken. De trend dat er ondertussen wel steeds meer geregistreerde partnerschappen plaatsvinden zet desondanks wél door, en is in 10 jaar tijd van nog geen 10.000 naar 25.000 geregistreerde partnerschappen per jaar gestegen.

Het aangaan van een geregistreerd partnerschap is zelfs zo populair dat er over de periode 2010-2019 toch een stijging is van het totale aantal sluitingen (huwelijk + geregistreerd partnerschap). Bekeken over de periode 2010-2020 zien we een daling van 10.601, maar deze gegevens lijken geen juist beeld te geven vanwege de coronacrisis en het uitstellen van de sluiting en festiviteiten in verband met de maatregelen. Wekelijks werden er hierdoor honderden bruiloften minder gevierd. Alle gegevens zijn te vinden in onderstaande grafiek.

Ook in 2021 minder echtscheidingen

Als er steeds minder huwelijken worden gesloten, wordt er dan ook minder van elkaar gescheiden? Dat lijkt wel het geval. Sinds de piek in 2014, in de nasleep van de economische crisis, is er een dalende trend ingezet in ontbonden huwelijken van ongeveer 35.000 naar krap 30.000 per jaar. In 2020 lag dit aantal nog een duizendtal lager.

De eerste helft van 2021 lijkt het aantal scheidingen een vergelijkbare trend te tonen met de eerste helft van 2019, en ligt het aantal lager dan in dezelfde periode van 2020. Deze dalende cijfers vallen deels te verklaren door de coronacrisis en uitstelgedrag, maar zijn ook een onderdeel van een algemene trend van dalende scheidingen in de afgelopen jaren.

Het aantal ontbonden geregistreerde partnerschappen neemt wel jaarlijks toe, doordat deze samenlevingscontracten de afgelopen jaren steeds populairder zijn geworden en vaker voorkomen.

Het totale aantal echtscheidingen neemt af, maar het percentage huwelijken dat eindigt met een echtscheiding is de afgelopen decennia sterk gestegen.

Nog steeds wordt er tegenwoordig veel vaker tot scheiden overgegaan als dat onze ouders of grootouders dat deden.

Percentage echtscheidingen op het laagste niveau in 10 jaar!

Na de explosieve stijging in echtscheidingen in de jaren 60 tot 80 zien we tegenwoordig langdurige, meer geleidelijk verlopende trends. Hieruit wordt duidelijk dat het percentage echtscheidingen in 2014 hoger dan ooit tevoren lag (10.4%), maar sindsdien al jaren aan het dalen is. Op dit moment gaat het zelfs om het laagste percentage echtscheidingen in de geschiedenis sinds 2009, en is dit sinds 1993 niet lager geweest!

Corona crisis zorgt voor uitstel van executie

In 2014 vond er dus een enorme piek in het aantal echtscheidingen plaats. Dit was tevens het jaar waarin de economische crisis ten einde kwam.

Komt er ook een piek in het aantal echtscheidingen na de coronacrisis?

Verwacht wordt van wel. Eerder hebben we waargenomen dat er sprake is van uitgestelde scheidingen. Dit uitstelgedrag is te verklaren door de onzekere tijd die de coronacrisis met zich meebrengt. Bovendien is fysiek contact met een advocaat of mediator om de scheiding te regelen wellicht niet gewenst op dit moment. Fysiek contact om de scheiding te regelen is echter niet noodzakelijk in deze moderne tijd. Het is nu namelijk makkelijker dan ooit om de scheiding online te regelen.

Meer weten over online scheiden? Bekijk hier onze pagina Online Scheiden.

Uitstelgedrag door de krappe huizenmarkt

Nog een mogelijke verklaring voor het uitstelgedrag van scheidingen anno 2021, is de huizenmarkt. Echtparen met een koophuis die overwegen te scheiden lopen tegen een aantal aandachtspunten op met de huizenmarkt. Zoals nu al geruime tijd het geval is staat deze onder druk, en zijn de prijzen de afgelopen jaren sterk gestegen, wat het niet makkelijker maakt.

Bij Judex zien we dat meer dan de helft (62,24%) van de scheidende stellen in het bezit is van een koopwoning. Scheiden met een koopwoning kan ingewikkeld zijn. Wanneer er een scheiding plaatsvindt blijft de hypotheek staan, maar zal deze dan op één inkomen komen te rusten. Wanneer dit niet mogelijk is, bijvoorbeeld door een te laag inkomen, levert dat problemen op met de hypotheekverstrekker en het oversluiten op naam.

De vertrekkende partner heeft ook recht op een deel van de overwaarde (naar rato), die zal moeten worden afgekocht door de persoon die in het huis blijft wonen. Door de gestegen huizenprijzen kan dit een behoorlijk bedrag zijn. Dit is echter wel noodzakelijk, omdat het als single erg lastig kan zijn om op de oververhitte woningmarkt financieel op te boksen tegen kopers met meer financiële middelen.

Meer weten over scheiden met een koopwoning? Bekijk hier onze pagina Scheiden & Wonen.

Scheiden met kinderen

Koppels scheiden minder nadat zij kinderen hebben gekregen. Hoe vaker een stel getrouwd is, hoe vaker zij kinderen krijgen. Bij een echtscheiding zijn er daarom ook vaak kinderen betrokken.

Steeds minder scheidingen met kinderen

Het aantal scheidingen neemt sinds de piek in 2014 geleidelijk af in aantal, en ook het aantal scheidingen van echtparen met 1, 2, 3 of 4 kinderen (minderjarig) neemt af. Waren er in 2014 bijvoorbeeld nog 9238 scheidingen van ouders met twee kinderen, in 2019 betrof dat nog slechts 7403 gevallen. Dit kan erop wijzen dat men minder scheidt, maar ook dat men ervoor kiest om te wachten tot de kinderen volwassen zijn. Gezien de gemiddelde leeftijd van de gescheiden ouders ook gestopt is met stijgen, lijkt er vooral sprake te zijn van minder scheidingen.

Het totale aantal betrokken kinderen is daardoor sinds 2019 weer op het niveau van 10 jaar eerder, in 2009. In totaal gaat het jaarlijks om 29.327 betrokken kinderen.

Meer weten over scheiden met (minderjarige) kinderen? Bekijk hier onze pagina Scheiden & Kinderen.

Nederland vs. de rest van Europa

Waar staan we als Nederland op de Europese schaal? Scheiden we vaker dan onze buurlanden? En wie scheiden er eigenlijk het meest, de koudere Scandinavische landen of juist de lidstaten aan de Mediterraanse kust?
Wat als eerste opvalt is dat Nederland niet tot de uitschieters behoort en vrij neutraal scoort. Waar er over de EU genomen gemiddeld 4,3 huwelijken worden gesloten per 1000 personen, is dat bij ons maar 3,7. Het aantal scheidingen is in de EU 1,8, en bij ons ligt dat met 1,7 iets lager.

In Oost-Europa wordt er het meeste getrouwd, en relatief weinig gescheiden. Ook in Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië zien we veel huwelijken, maar alleen in Oostenrijk leidt dat bovengemiddeld vaak tot scheidingen. Ook de Belgen trouwens en scheiden iets vaker dan de Nederlanders. Opvallend is dat Scandinavië meer huwelijken plaatsvinden dan in Nederland, maar er ook veel meer scheidingen zijn. Dit komt waarschijnlijk door de vrijere regelgeving in deze landen.

In het Zuiden lopen er juist relatief veel huwelijken uit op een scheiding, terwijl er weinig wordt getrouwd. In een land als Spanje, met van oudsher een sterke rol voor de man als kostwinner, heeft emancipatie en de daarbij komende verandering in de sociale structuur ervoor gezorgd dat vrouwen steeds onafhankelijker zijn en kunnen beslissen om te scheiden. Hoge werkloosheidscijfers, financiële onzekerheid en een afnemende invloed van de katholieke kerk dragen er bovendien allemaal aan bij dat jonge Zuid-Europeanen minder vaak trouwen.

Vergelijkbare trend van Nederland met Europa

Op basis van de Europese trend is te zien dat we de afgelopen 50 jaar minder zijn gaan trouwen, en vaker gaan scheiden. Net als in Nederland zakte de daling in het aantal huwelijken in de jaren voor 2020 af en groeide het aantal scheidingen vanaf de jaren 2000 gestaag naar een piek. Inmiddels lijken we over deze stijging heen te zijn en valt er zelfs een (hele) lichte daling te zien.

Opnieuw minste scheidingen in Overijssel

In welke provincie scheiden er de meeste of juist de minste echtparen? Wanneer we landelijk naar de statistieken kijken springen er een aantal provincies duidelijk uit. Zo heeft provincie Overijssel opnieuw het laagste aantal scheidingen per 1000 gehuwden, met een aantal van slechts 7,45. Ook Utrecht scoort laag, want hier wordt er van elke 1000 huwelijken achter 7,6 een punt gezet.

Veel scheidingen in het Noorden en Zuiden van Nederland

Veel vaker wordt er gescheiden in de provincies Drenthe, Groningen en Limburg.

Deze provincies scoren zelfs hoger dan de Randstad, en zien van elke 1000 huwelijken er ruim 9 resulteren in een scheiding. Provincie Groningen is met 9,45 scheidingen per 1000 huwelijken de scheidingskoploper van Nederland. Een verklaring hiervoor is dat koppels in deze provincies veel vaker getrouwd zijn dan in de Randstad, namelijk ongeveer 20-30% in de grootste steden tegenover 50-60% in de Randstad.

Grote verschillen in de regio Limburg

Opvallend zijn de grote verschillen in de regio Limburg. Ondanks een top-3 score wat betreft het hoogste aantal scheidingen ligt de regio Noord-Limburg (met steden als Venlo, Horst aan de Maas en Venray) namelijk onder het landelijke gemiddelde. Door de hoge cijfers in Midden- en Zuid-Limburg kent de provincie toch een erg hoge score. Met name het verstedelijkte Zuid-Limburg (o.a. Maastricht, Heerlen en Sittard) is hier verantwoordelijk voor.